Actieve hoop voor positieve organisaties

Voel je je moedeloos? We leven in een tijdperk met klimaatverandering, afnemende biodiversiteit, sociale ongelijkheid, bevolkingsgroei, overconsumptie, de pandemie, bubbels waardoor mensen niet meer met elkaar praten. Sommigen voelen zich zo ontmoedigd dat ze afhaken. Hetzelfde geldt voor organisaties. 
Gelukkig helpt de methode Actieve Hoop mensen en organisaties om actie te ondernemen. Actieve Hoop is een proces dat een positieve organisatiecultuur ondersteunt, gebaseerd op positieve psychologie. Begin eens met de oefening onderaan dit artikel!

"Active Hope - How to Face the Mess We're in with Unexpected Resilience and Creative Power" is geschreven door buddhist en ecosoof Joanna Macy en coach Chris Johnstone. De herziene editie van 2022 is inspirerend en verschijnt binnenkort in het Nederlands. 
Actieve Hoop lijkt op het Process Work van Arnold Mindell, Otto Scharmer's Theory U, het werk van Charles Eisenstein (het verhaal van afscheiding versus ‘interbeing’) en op het dialoogproces voor het ontwikkelen van organisatiecultuur gebaseerd op World Cafe. Actieve Hoop is geïnspireerd op boeddhisme en systeemdenken en gebaseerd op Macy's The Work That Reconnects. Het gebruikt ook storytelling. Het is een cruciaal proces dat een positieve organisatiecultuur ondersteunt, gebaseerd op positieve psychologie. Daarom is het ook relevant voor organisaties. Het stimuleert veerkracht, creativiteit en teamwerk dat nodig is om oplossingen en positieve doelen te bereiken. Dus, leidinggevenden, consultants en teamleden: ga aan de slag met Actieve Hoop.

Drie verhalen - welke is jouw favoriet?

Macy en Johnstone onderscheiden drie verhalen die nu tegelijkertijd actief zijn:

1. Business as Usual
2. De grote ontrafeling
3. De grote ommekeer

Je herkent ze waarschijnlijk. 
Business as Usual staat voor onze huidige geïndustrialiseerde, technologische, consumptiemaatschappij. Dit verhaal hoopt dat het niet zo erg zal zijn als het IPCC klimaatpanel zegt en dat we technische oplossingen zullen vinden. 
De grote ontrafeling is het pessimistische verhaal dat je krijgt als alles fout gaat. Systemen en samenlevingen storten in en we ervaren overal schaarste, concurrentie en strijd - het einde van de wereld zoals we die kennen.
De grote ommekeer is de positieve uitkomst van deze overgangsperiode van uitdagingen, onzekerheid en onrust die ons te wachten staat. Het is de wereld die we willen creëren - als we ons best doen.
Misschien herken je dat je heen en weer gaat tussen deze verhalen, afhankelijk van incidenten en je stemming. Welk verhaal in je hersenen actief is, bepaalt je beslissingen en acties. Soms gaan we verder in Business as Usual, soms zijn we depressief en ontmoedigd als we alles zien uiteenvallen, soms geloven we dat de meeste mensen goed zijn en dat we net op tijd in actie komen…

Wat je jezelf ook wijsmaakt, feit is dat ons huidige tijdperk uniek en uitdagend is. Zoals Macy en Johnstone schrijven: ‘Klimaatverandering is niet het enige probleem waar we voor staan. De menselijke bevolking en consumptie nemen toe terwijl essentiële hulpbronnen zoals zoet water, visbestanden en grond afnemen. Extreme ongelijkheid neemt toe, met meer en rijkere miljardairs die rijkdom vergaren in een wereld waar honderden miljoenen mensen nog steeds honger lijden. Terwijl de economische impact van de Covid-19 pandemie velen wanhopig heeft gemaakt over hoe ze het gaan redden, wordt er wereldwijd elk jaar 2 biljoen dollar uitgegeven aan de voorbereiding op en het voeren van oorlog (...) We kunnen ons afvragen of onze families, onze beschaving, en zelfs onze soort het zullen halen. Maar omdat angsten voor onze collectieve toekomst gewoonlijk als te ongemakkelijk worden beschouwd om over te praten, blijven ze een onuitgesproken aanwezigheid in ons achterhoofd. Terwijl het zo belangrijk is om iets te doen aan onze collectieve wereldwijde situatie.’

Wat is actieve hoop? 

Passieve hoop is wachten op externe instanties om te bewerkstelligen wat we wensen.

Actieve hoop is zelf actief iets doen om dat waarop je hoopt dichterbij te brengen. Je neemt controle over wat je wel kunt doen en over hoe je je voelt. Voor actieve hoop is geen optimisme nodig, wel intentie: je kiest ervoor om een bijdrage te leveren die positief is, ook als je niet direct resultaten verwacht. Positief is wat het leven ondersteunt en wat geen schade toebrengt.
Actieve hoop is een praktijk zoals tai chi of tuinieren, het is iets wat we doen in plaats van hebben. Het proces omvat een aantal fasen.

Dankbaarheid en pijn

Eerst beginnen we met een heldere kijk op de werkelijkheid, met erkenning van wat we zien en hoe we ons voelen. Deze fase kent twee stappen. 
De eerste stap is dankbaarheid: onze huidige zegeningen geven ons een geweldig gevoel - zoals onderzoek aantoont. Dankbaarheid stimuleert vertrouwen en vrijgevigheid en versterkt je, omdat het gebaseerd is op wat je hebt, niet op wat je mist.
De tweede stap is het erkennen van pijn voor de wereld. Net als in een positieve organisatiecultuur veins je geen goed humeur als je je slecht voelt, maar je bent authentiek. De meeste mensen voelen pijn, zorg, angst, onrust als ze zien in welke toestand de wereld verkeert. Deze fase is ‘kijken naar het monster onder je bed’. Niet ontkennen of ontsnappen, maar het onder ogen zien en vervolgens accepteren of ertegen in actie komen.

Zien met nieuwe ogen

Stap drie is met nieuwe ogen zien. Waarop hoop je? Wat wil je dat er verandert? Hoe kun je bijdragen aan de grote ommekeer? Deze fase omvat vier ontdekkingen: een ruimer zelfbesef, een ander soort macht, een rijkere ervaring van gemeenschap, en een lange-termijn kijk op tijd.
Voor elk van deze onderwerpen delen Macy en Johnstone geweldige oefeningen. Veel oefeningen werken met het afmaken van open zinnen - dit is een dialogische veranderingsaanpak die goed werkt, zoals onderzoek laat zien.

Voorwaarts gaan

In de vierde fase nemen we stappen om dichterbij je positieve hoop en doelen te komen. Ook hier bieden de auteurs een heleboel oefeningen om de volgende stap voor jou of je team te vinden. Ze schrijven: ‘Als we met nieuwe ogen kijken, herkennen we hoe elke actie betekenis heeft, hoe het grotere verhaal van de grote ommekeer bestaat uit talloze kleinere verhalen van gemeenschappen, campagnes en persoonlijke acties. We weten niet of deze veranderingen snel genoeg zullen gaan om een catastrofale ineenstorting te voorkomen, maar gezien de onvoorspelbare aard van discontinue verandering, zou het zomaar kunnen. Dit is niet hetzelfde als vertrouwen hebben, maar wel openstaan voor de mogelijkheid van succes.’

> Als je vrij zou zijn van angst en twijfel, wat zou je dan doen voor de Grote Ommekeer? 

Macy en Johnstone laten zien hoe je motivatie en momentum kunt behouden, hoe je een burn-out kunt vermijden en hoe je de inzichten van de positieve psychologie, de systeemtheorie en het boeddhisme kunt gebruiken om bij te dragen aan de noodzakelijke transitie. Het lijkt op persoonlijke en organisatieontwikkeling - in tegenstelling tot verandermanagement waarbij je alles van tevoren plant.

Macy en Johnstone schrijven: ‘Wat helpt ons de puinhoop waarin we zitten onder ogen te zien en te reageren met Actieve Hoop? Het verhaal van de grote ommekeer bevat een essentieel ingrediënt dat het spel verandert. Het is de onverwachte veerkracht en creatieve kracht van het leven zelf. 

Het proces van ons richten op onze hoop en ons afkeren van gedrag dat onze angsten waarschijnlijker maakt, is iets wat we altijd kunnen doen. We leven in een tijd waarin de inzet zo hoog is, waarin zoveel afhangt van wat we doen, dat, zoals Greta Thunberg zei: "Het is nooit te laat om zoveel mogelijk te doen."

Een centrale vraag is: "Wat gebeurt er door jou?" Welk verhaal zal via jou gebeuren? Als je hoopt op de grote ommekeer, helpt Actieve Hoop je om stappen te zetten die de ommekeer tot stand te brengen. Dat betekent het planten van zaadjes die kunnen uitgroeien tot toekomstige mogelijkheden, maar ook het voeden, ontwikkelen en ondersteunen van een 'levensondersteunende' cultuur die er al is.

Zeven zinnen om mee te beginnen

Op de Engelstalige afbeelding bij dit artikel, zie je het proces van Actieve Hoop vereenvoudigd in één oefening die je voor jezelf kunt doen, of met z'n tweeën in je team. Maak de onderstaande zinnen af in 2 minuten per vraag, om de beurt:

1. Ik houd van -
2. Ik bedank -
3. Mijn zorgen voor de toekomst zijn -
4. Kijkend naar die zorgen, wat me inspireert is -
5. Wat ik hoop voor de toekomst is -
6. Een rol die ik wil spelen voor deze toekomst is -
7. Wat ik komende week ga doen is -

Samen onze angsten en hoop aanpakken op een positieve, actiegerichte manier is goede teambuilding! Ga wel na of je team voldoende sociale veiligheid (en tijd en energie) heeft. Vraag wie er open staat om deze oefening te doen en werk met de mensen die bereid zijn. Dit persoonlijke ontwikkelingswerk moet altijd vrijwillig zijn.
Lees dit artikel over sociale veiligheid en organisatiecultuur.

© Marcella Bremer, 2023. Alle rechten voorbehouden.

Bestel het boek "Positieve Cultuur Doe Je Samen" nu bij Managementboek, Bol, Bruna, Libris of Amazon.

Abonneer je op de updates van deze blog. Download daarna direct de paper over Positieve Cultuur. Werk kan echt beter en leuker!